Architektura może i powinna wspierać nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. W majowym wydaniu gazety Builder pojawił się artykuł poświęcony temu tematowi, w którym wypowiedzi udzieliło wielu specjalistów, w tym Daria Trzepla-Strzeńska, architekt prowadząca w Horizone Studio.
„Architektura odgrywa bardzo istotną rolę we wspieraniu kondycji fizycznej i psychicznej człowieka poprzez stosowanie różnorodnych rozwiązań projektowych. Pierwszą grupą takich rozwiązań są te związane z dostępem do światła naturalnego i słonecznego, z widokiem na otaczającą nas przyrodę. Ponadto coraz popularniejsze stają się zielone dachy z ogrodami oraz tarasy z roślinnością, umożliwiające bezpośredni kontakt z naturą nawet w środowisku typowo miejskim…”
To tylko mały wycinek pełnej wypowiedzi Darii, w której opowiada o znaczeniu architektury dla zdrowia i samopoczucia, certyfikacji LEED oraz nowoczesnych rozwiązaniach promujących aktywność fizyczną.
Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu!
ZDROWA ARCHITEKTURA
Zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka: „Każdy człowiek ma prawo do poziomu życia odpowiadającego potrzebom zdrowia i zapewniającego dobrobyt jemu i jego rodzinie”. Sprawdzamy, jak idea ma się do praktyki. Jakie rozwiązania mające na celu realne wspieranie kondycji fizycznej i psychicznej człowieka stosują w swoich projektach architekci? Na ile „zdrowa” jest architektura, z którą mamy dzisiaj do czynienia w Polsce? I jakie działania powinny zostać podjęte, aby zdrowie w architekturze stało się priorytetem? Odsyłamy za pomocą kodu QR do rozszerzonej wersji materiału.
MARTA WIERUSZ
Architekt Prowadząca Zespół Wnętrz APA Wojciechowski Architekci
Naturalną przestrzenią do życia była niegdyś natura i funkcjonowanie w społeczności liczącej maksymalnie ok. 150–200 osób. Dziś przebywamy zwykle (ponad połowa ludzkości mieszka w mieście) w budynkach przez około 90 proc. doby, żyjemy w anonimowych, dużych skupiskach ludzi, funkcjonujemy w ciągłym napięciu oraz daleko od natury. Jako projektanci i członkowie wielospecjalistycznych zespołów wpływających na kształt współczesnych i przyszłych miast, budynków i ich otoczenia musimy stawiać człowieka i jego zdrowie psychofizyczne w centrum uwagi, zrozumieć jego obecne i przyszłe potrzeby. Jesteśmy zobowiązani także do rozumienia i badania emocji oraz zachowań społeczności ludzkich oraz wpływu przestrzeni zbudowanej na te zjawiska. Z pomocą przychodzą tu takie dziedziny jak neuronauki oraz psychologia społeczna. Drugim równie ważnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę w pracy architekta, jest ekologia, a wraz z nią projektowanie zrównoważone i biofilne. Skoro niemożliwy jest powrót do życia w naturze, postarajmy się stworzyć warunki w mieście oddające rytm i stan zbliżone do naturalnych. Równolegle nie możemy pominąć rozwoju technologii, w tym technologii dotyczących budownictwa, a także wciąż zmieniającego się rozumienia zagadnienia komfortu życia oraz związanych z nim rosnących potrzeb. Wynika z tego, że projektując, musimy znaleźć równowagę pomiędzy stworzeniem warunków zbliżonych do naturalnego, wspierającego środowiska a wykreowaniem komfortu adekwatnego do funkcji przestrzeni i potrzeb użytkowników…
MICHAŁ ROGOZIŃSKI
Architekt, właściciel Live Architecture Studio
Od czasów rewolucji w budownictwie dostrzegamy poprawę warunków sanitarnych, ale jednocześnie pojawiły się wyzwania związane z wprowadzeniem nowych materiałów i technologii. Współczesne budynki, choć wyposażone w zaawansowane rozwiązania, niosą ze sobą ryzyko wystąpienia zespołu dolegliwości związanego z budynkami (ang. sick building syndrome, SBS). SBS powstaje w wyniku negatywnego oddziaływania materiałów konstrukcyjnych, wykończeniowych, a także chemii budowlanej oraz wadliwie funkcjonujących instalacji. Alternatywą dla problemów związanych z „nowoczesnym” budownictwem jest świadome stosowanie materiałów pochodzenia naturalnego oraz inspiracja tradycyjnym budownictwem i wzorcami występującymi w naturze. Materiały takie jak drewno, glina, kamień i ceramika stanowią o wiele korzystniejsze rozwiązanie dla środowiska zbudowanego, aniżeli materiały syntetyczne. Drewno nie tylko może obniżać poziom stresu oraz ciśnienie krwi, ale także posiada naturalne właściwości antybakteryjne. Niektóre gatunki, takie jak cedr czy sosna, są odporne na pojawianie się szkodliwych grzybów i bakterii. Niestety, decydującym czynnikiem dla inwestorów często pozostaje niska cena materiałów i technologii. Warto jednak zastanowić się, czy ten wybór uwzględnia najważniejszy, aczkolwiek często pomijany koszt: odbudowę zdrowia fizycznego i psychicznego użytkowników na przestrzeni lat.
NATALIA OLSZEWSKA
Współzałożycielka IMPRONTA J ak
wiadomo, również na rynku polskim istnieją certyfikaty uwzględniające wybrane (!) ludzkie potrzeby w architekturze. Pozostają jednak one prawie ekskluzywnym narzędziem, dostępnym tylko w przypadku niewielu budynków (wg danych GUS z 2021 r. w Polsce istnieje 6,9 mln budynków, ile z nich ma certyfikaty dotyczące zdrowia?). Co więcej, obowiązujące standardy nie obejmują problemu optymalnego funkcjonowania umysłowego i emocjonalnego. Standardowo omawiamy obszary zdrowia fizycznego i psychicznego (skądinąd będące w ścisłym związku), ale WHO osobno definiuje np. „zdrowie mózgu”, jako pełne funkcjonowanie tego ważnego narządu, obejmujące myślenie, pamięć, zmysły, relacje społeczne, regulację emocji, zachowania i zdolności ruchowe. Zdrowie mózgu jest kluczowe dla pełnego uczestnictwa w społeczeństwie, pracy i życiu rodzinnym. Dysponujemy danymi ilościowymi na temat tego, że architektura wpływa na zdrowie mózgu np. poprzez ekspozycję na światło naturalne, kontakt z naturą, odpowiednio dobrane materiały, kolory czy układ przestrzenny, sprzyjające interakcjom społecznym lub wyciszeniu. Większość architektów nie ma narzędzi do projektowania z myślą o szeroko pojętym zdrowiu, a architektura nie jest jeszcze powszechnie uznawana za narzędzie prewencji zdrowotnej. Przestrzenie powinny stawać się formą terapii! Takie projektowanie wymaga interdyscyplinarnego podejścia. IMPRONTA, której jestem współzałożycielką, jest firmą będącą „mostem” między wiedzą na temat człowieka a architekturą, pomagającą w projektowaniu przestrzeni z naciskiem na zdrowie i dobrostan jednostki.
ANKA ZAWADZKA-SOBIERAJ
Architekt mech.build
Kryterium prozdrowotne w architekturze staje się coraz bardziej istotne. Wiąże się to zarówno ze wzrostem świadomości społecznej, jak i wprowadzanymi działaniami legislacyjnymi ze względu na transformację Unii Europejskiej ku gospodarce niskoemisyjnej i zrównoważonej. Dyrektywy w sprawie ograniczenia stosowania substancji niebezpiecznych czy też przepisy taksonomii określają, jakie związki chemiczne nie mogą być użyte w materiałach i komponentach budowlanych albo jaki jest nieprzekraczalny próg emisji lotnych związków organicznych czy formaldehydów. Standardem staje się wymiana pieców na niskoemisyjne źródła ciepła. Te zmiany prowadzą ku „zdrowszej” architekturze również w Polsce, ale o tej zdrowej możemy mówić, kiedy przestaniemy się otaczać wszechobecną chemią budowlaną. Istnieje szereg materiałów niskoprzetworzonych, naturalnych, o niskim śladzie węglowym i biologicznym obiegu cyrkularnym, które z powodzeniem możemy zastosować w konstrukcji, izolacji i wykończeniach. Są to m.in. straw bale, czyli budowa z kostek słomy w szkielecie drewnianym, hempcrete – beton konopny, tynki wapienne, bloczki gliniano-słomiane i cała paleta materiałów wykończeniowych do wnętrz, takich jak: tynki gliniane, tadelakt, farby gliniane, naturalne oleje. Pomagają one osiągnąć optymalny mikroklimat wnętrz, który ma pozytywny wpływ na kondycję fizyczną i psychiczną użytkownika…
JAROSŁAW GWÓŹDŹ
Wiceprezes Zarządu Tremend
Aby zdrowie w architekturze stało się priorytetem, istotne jest podjęcie szeregu działań na różnych poziomach, zarówno na płaszczyźnie indywidualnej, jak i społecznej oraz instytucjonalnej. Oto kilka sugestii: 1. edukacja i świadomość – promowanie świadomości na temat wpływu architektury na zdrowie poprzez kampanie informacyjne, seminaria, warsztaty i szkolenia dla architektów, inżynierów, urbanistów oraz dla społeczności lokalnych; 2. współpraca międzydziałowa – zachęcanie do współpracy między różnymi dziedzinami, takimi jak architektura, medycyna, psychologia, socjologia i ekologia, aby stworzyć kompleksowe podejście do projektowania przestrzeni sprzyjających zdrowiu; 3. wspieranie badań i innowacji – inwestowanie w badania nad wpływem architektury na zdrowie oraz promowanie innowacyjnych rozwiązań, takich jak nowe technologie budowlane, materiały ekologiczne i rozwiązania biophilic design; 4. regulacje i normy – wprowadzenie przepisów budowlanych i norm dotyczących zdrowej architektury, które promują zrównoważone rozwiązania, zapewniają dostępność dla osób o różnych potrzebach oraz ograniczają szkodliwe substancje w budynkach; 5. środowisko miejskie – planowanie i projektowanie miast w sposób sprzyjający zdrowiu, poprzez tworzenie więcej przestrzeni zieleni, ścieżek rowerowych, terenów rekreacyjnych oraz ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i hałasu; 6. monitorowanie i ocena – regularne monitorowanie jakości środowiska wewnętrznego i zewnętrznego budynków oraz ocena wpływu architektury na zdrowie użytkowników, co pozwoli na ciągłe doskonalenie projektów budowlanych…
DARIA TRZEPLA-STRZEŃSKA
Główny Architekt Prowadzący Horizone Studio
Architektura odgrywa bardzo istotną rolę we wspieraniu kondycji fizycznej i psychicznej człowieka poprzez stosowanie różnorodnych rozwiązań projektowych. Pierwszą grupą takich rozwiązań są te związane z dostępem do światła naturalnego i słonecznego, z widokiem na otaczającą nas przyrodę. Ponadto coraz popularniejsze stają się zielone dachy z ogrodami oraz tarasy z roślinnością, umożliwiające bezpośredni kontakt z naturą nawet w środowisku typowo miejskim. Należy tutaj również wspomnieć o systemie certyfikacji budynków, np. certyfikacji LEED, oceniającej różne aspekty budynku, w tym jego wpływ na zdrowie i środowisko. Znaczenie mają m.in. lokalizacja, dostępność transportu publicznego oraz infrastruktura rowerowa. Budynki posiadające certyfikat LEED są zaprojektowane z głębokim zrozumieniem potrzeb przebywających w nich osób, czy to w celach mieszkalnych, czy zawodowych, i z dbałością o ich kondycję psychiczną oraz fizyczną. Przykładem inwestycji realizującej te założenia będzie np. zaprojektowany przez nas we współpracy z VA.VER Studio kompleks hotelowy Radisson RED w Krakowie. Drugą grupą są natomiast rozwiązania zachęcające mieszkańców do aktywności fizycznej. Tego typu pomysły są obecnie stosowane np. w budynkach biurowych, ale nie tylko. Mowa przede wszystkim o strefach fitness oraz siłowniach położonych zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków…
MAGDALENA WOJTAS
Sustainable Development Manager, Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego
Wellbeing to jedno z najważniejszych i najpopularniejszych w ostatnim czasie pojęć i trendów w myśleniu o architekturze, szczególnie przestrzeni biurowych. Wiele mówi się o potrzebie dbania o dobrostan w miejscu pracy i o wdrażanych rozwiązaniach. Jak wygląda to w skali całego rynku? Coraz więcej wiemy o oddziaływaniu przestrzeni na człowieka – zarówno w aspekcie dobrostanu, przestrzeni cyrkularnych, jak i regeneratywnych. Jednak zastosowanie rekomendacji w praktyce nadal stanowi duże wyzwanie. Dlatego chcemy zachęcić do weryfikacji przyjętych wzorców i zachowań oraz podjęcia próby zmierzenia dobrostanu w miejscu pracy. PLGBC wspólnie z Workplace zapraszają do udziału w ankiecie, w której chcemy zbadać, jak firmy w Polsce dbają o zdrowie i samopoczucie pracowników. Ankieta powstała w ramach prac grupy roboczej PLGBC złożonej z niezależnych ekspertów oraz organizacji członkowskich. W ubiegłym roku PLGBC założyło grupę roboczą analizującą poziom wellbeingu w miejscu pracy i jego oddziaływanie na ludzi. Współpracowaliśmy z ekspertami od HR, psychologami, psychiatrami, badaczami przestrzeni i oczywiście przedstawicielami branży budowlanej. Podczas debaty oraz późniejszych warsztatów wypracowano najistotniejsze obszary do rozważań o komforcie w biurze. Teraz najwyższy czas na badania…
PAWEŁ KOPERSKI
Architekt, Członek Zarządu Q3D Concept
Zadaniem architekta jest nie tylko tworzenie estetycznych budynków, ale też zadbanie o zdrowie i dobrobyt przyszłych mieszkańców inwestycji. W praktyce architekci coraz częściej łączą w swoich projektach takie elementy jak ergonomiczne układy pomieszczeń, duże przeszklenia, optymalne oświetlenie naturalne czy też dostępność przestrzeni dla osób z ograniczeniami ruchowymi. Mam tu szczególnie na myśli m.in. zminimalizowanie liczby schodów koniecznych do pokonania, przestronne klatki schodowe, podjazdy dla wózków, windy. Architektura prozdrowotna to również zielone dziedzińce, rośliny w częściach wspólnych, prywatne ogródki, zielone tarasy na dachach, przestrzenie rekreacyjne, a także bliskość parków miejskich. Projektowanie miejsc przyjaznych użytkownikom staje się coraz ważniejsze – szczególnie w kontekście starzejącego się społeczeństwa. Stworzenie komfortowego środowiska znacząco wydłuża okres, w którym seniorzy mogą cieszyć się aktywnym życiem, zapewniając im jednocześnie większe poczucie bezpieczeństwa w codziennych czynnościach. Pamiętajmy jednak, że korzyści z tego płynące nie ograniczają się jedynie do pokolenia silver – wszyscy mieszkańcy mogą przecież skorzystać z udogodnień danego osiedla. W rezultacie przyczyniają się one do tworzenia bardziej zrównoważonych i przyjaznych społeczności. Mowa m.in. o klubach sąsiedzkich, siłowniach zewnętrznych czy przechowalni roślin, a więc o wszystkich tych miejscach, w których ludzie mają szansę na podejmowanie interakcji…
ALEKSANDRA STRĄCZEK
Młodsza Liderka Zespołu Projektowania Wnętrz, Iliard
Każdy z nas jest inny i każdy posiada unikatowe potrzeby – jest jednak pewien zbiór stałych, ważnych dla każdego elementów środowiskowych, które architekci – chcąc dbać o komfort użytkowników – powinni uwzględniać w swoich projektach. Zdrowa architektura to podejście holistyczne, które bierze pod uwagę nie tylko samą strukturę budynku, ale także jego otoczenie. Przy realizacji projektów staramy się więc szukać możliwości, aby zapewnić optymalny dostęp do naturalnego światła. Wykorzystujemy też oświetlenie sztuczne, aby zbudować pożądany efekt i zapewnić warunki, których potrzebują dani użytkownicy. Musimy również zadbać o wentylację i jakość powietrza – zapewniamy odpowiednią cyrkulację oraz stosujemy filtry, aby zminimalizować zanieczyszczenie powietrza wewnętrznego. Redukujemy też zanieczyszczenie hałasem, stosujemy odpowiednie materiały izolacyjne i uwzględniamy zasady akustyki, aby zmniejszyć poziom dźwięku, co szczególnie istotne w przestrzeniach open space. Często wydzielamy też specjalne miejsce do pracy w ciszy. Wiadomo, jak ważny jest codzienny kontakt z naturą, dlatego w naszych projektach biur szukamy możliwości zastosowania zieleni wewnątrz, ale i łączymy architekturę z terenami zielonymi tak, aby przestrzeń zachęcała do aktywności fizycznej i relaksu na świeżym powietrzu…
ANNA PAWŁOWSKA
Architektka, menedżerka, ekspertka ds. zrównoważonego budownictwa i certyfikacji Zielony Dom
W mojej ocenie zdrowa architektura, rozumiana jako zdrowy budynek, to zwieńczenie szerszej myśli i działań związanych z planowaniem zdrowych miast i zrównoważonych społeczności. W tym kontekście jako pierwsza na myśl przychodzi dostępność zielonych systemów transportu, wspomaganie komunikacji rowerowej poprzez zapewnienie odpowiedniego zaplecza dla rowerzystów w projektowanych budynkach, a także niezbędnej infrastruktury wokół tych obiektów. To absolutny must have ostatnich realizacji. Ważnym aspektem prozdrowotnym, który zaczyna mieć znaczenie w planowaniu inwestycji, jest również wspieranie rozwiązań związanych z bezpieczeństwem i komfortem psychicznym użytkowników. Na powyższe zagadnienia odpowiedź można znaleźć w projektach dużych inwestycji mixed-use, które cieszą się coraz większym zainteresowaniem inwestorów i użytkowników. Oferują one mieszkańcom, pracownikom i przechodniom, oprócz różnorodnej struktury funkcjonalnej, także atrakcyjną przestrzeń miejską, dostęp do podstawowych, codziennych usług oraz tereny zielone – przestrzeń rekreacji i odpoczynku. Determinuje to pożądane zmiany naszych codziennych nawyków – wspiera ruch pieszy i rowerowy, a ogranicza indywidualną komunikację kołową. Zachęca też do częstszego korzystania z przestrzeni wspólnych czy terenów zewnętrznych, co pozwala budować więzi społeczne i poczucie bezpieczeństwa.
MONIKA BRONIKOWSKA
Współwłaścicielka Hola Design
Odpowiednie oświetlenie ma znaczący wpływ na nasze samopoczucie i emocje. Naturalne światło jest niezwykle istotne dla zdrowia, jednak równie ważne jest odpowiednie sztuczne oświetlenie. Niewłaściwie dobrany rodzaj oświetlenia może prowadzić do rozdrażnienia, irytacji i obniżenia komfortu psychicznego. Kolor odgrywa również kluczową rolę we wnętrzach, mając potencjał terapeutyczny. Jasne i pastelowe kolory mogą sprzyjać poczuciu spokoju i harmonii, podczas gdy intensywne kolory mogą pobudzać naszą energię. Dostosowujemy kolory zarówno do funkcji pomieszczenia, jak i indywidualnych preferencji użytkowników. Naturalne materiały wykończeniowe, takie jak drewno czy kamień, nie tylko nadają pomieszczeniom charakter, ale także tworzą przyjazne środowisko, wolne od szkodliwych substancji chemicznych. Dodatkowo materiały te mogą regulować wilgotność i temperaturę w pomieszczeniu, co ma istotne znaczenie dla zdrowia i samopoczucia. Warto również pamiętać o innych czynnikach, które wpływają na nasze emocje i komfort, takich jak akustyka, ergonomia czy dostępność rozwiązań technologicznych. Instalacje inteligentnego domu stają się coraz bardziej popularne, podobnie jak wentylacje z odzyskiem ciepła oraz systemy uzdatniania i nawilżania powietrza, które są obecnie standardem. Tylko holistyczne podejście, uwzględniające wszystkie te czynniki, może zapewnić stworzenie przestrzeni sprzyjających zdrowiu i dobremu samopoczuciu wszystkich użytkowników…
